ALGEMEEN
In de strijd tegen invasieve waterplanten zocht het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard een manier om bewoners te betrekken bij het identificeren en melden van deze plantensoorten. Die vond het waterschap in het plaatsen van informatiebordjes waarop bewoners gevraagd worden om te helpen bij het melden van respectievelijk watercrassula en grote waternavel. De bordjes helpen het waterschap snel te handelen en spelen een rol bij het vergroten van het bewustzijn. Het plaatsen van informatiebordjes in gebieden waar invasieve waterplanten zijn verwijderd, draagt bij aan het vergroten van de bewustwording onder bewoners. Door middel van een overzichtsfoto en een detailfoto op de bordjes herkennen de bewoners de planten gemakkelijker. Een QR-code op het bordje leidt bewoners direct naar de pagina op de site van het waterschap met informatie over de soort en de mogelijkheid om meldingen te doen. Zo kunnen bewoners eenvoudig nieuwe groeiplaatsen van de invasieve planten melden. Zodra een melding binnenkomt, kan direct actie worden ondernomen om verdere verspreiding te voorkomen. Dit vroege ingrijpen draagt bij aan een effectievere bestrijding van de invasieve planten en het behoud van de lokale waterecosystemen. Door bewoners bewust te maken van de aanwezigheid van deze invasieve planten en hen middelen te geven om snel meldingen te doen, kan snel en doeltreffend worden gereageerd om verdere verspreiding te voorkomen.
In de natuurgebieden De Wieden en Weerribben in Overijssel woekeren exotische waterplanten die daar helemaal niet thuishoren. Ze verdringen de oorspronkelijke waterplanten. Europa geeft in 2024 een subsidie (4,3 miljoen euro) om de planten aan te pakken. De Wieden en Weerribben zijn Natura 2000-gebieden, beschermde natuurgebieden voor het behoud en herstel van biodiversiteit. De exotische waterplanten vormen daar een enorme plaag. Het gaat om ongelijkbladig vederkruid: een slierterige plant die oorspronkelijk uit de Verenigde Staten komt. De Europese subsidie is bedoeld voor het bestrijden en beheersen van exotische waterplanten gedurende de komende vijf jaar, met speciaal materieel. Jaarlijks worden twee 'harkrondes' uitgevoerd, waarbij de ongewenste planten worden weggehaald uit het water. Dat wordt aangevuld met handmatige verwijdering van de planten.
AQUARIA
In Nederland wordt het ongelijkbladig vederkruid gebruikt als zuurstofplantje in aquaria. Het is dus gewoon bij het tuincentrum te koop. Toch zitten de plantjes niet alleen meer in vissenkommen, verzucht De Jong. "Waarschijnlijk laten mensen hun aquarium leeglopen in de sloot achter het huis. Ze zien geen probleem, maar zo komt de exoot in beschermde wateren terecht. Deze plantjes kunnen zich razendsnel verspreiden." Ze hebben geen natuurlijke vijand en verstoren het evenwicht in de Nederlandse wateren. Planten worden verdrongen en dieren die daarvan afhankelijk waren raken in de war. "Normaal vind je hier krabbenscheer", zegt De Jong, wijzend op het water in De Wieden. "Daarop zet de groene glazenmaker, een bijzondere soort libel, zijn eitjes af. Maar die libel gaat hier nu niet groeien."
CABOMBA
De cabomba, een exotische waterplant, zorgt in sloten bij Lopik voor overlast. De plant is slecht voor het waterleven. Daarom gaat de gemeente samen met waterschap De Stichtse Rijnlanden de strijd aan met de invasieve exoot. Dat doen ze niet zelf, maar dat wordt gedaan door loonbedrijf De Gier uit Benschop. Medewerker Luuk Strien legt uit wat de cabomba doet. "Het is een invasieve exoot die niet thuishoort in de natuur", zegt hij. "Het verdringt andere planten die er wel horen. Ook haalt het zuurstof uit het water." Dat heeft negatieve gevolgen voor vissen en andere waterdieren.
FRANKRIJK
De Franse vaarwegbeheerder Voies Navigables de France (VNF) heeft het budget voor de bestrijding van invasieve planten dit jaar verhoogd naar vijf miljoen euro. Dat is een verdubbeling ten opzichte van het voorgaande jaar. Dat laat VNF weten in reactie op de klacht van Nederlandse spitsenschippers dat waterplanten de vaart op de kanalen bijna onmogelijk maken. Elke keer dat een schip in zo’n situatie terecht kwam, hebben onze teams onmiddellijk ingegrepen en de situatie hersteld.’ Spitsenschippers sloegen vorige week in Schuttevar alarm over de slechte staat van de Franse kanalen en dan met name het Canal entre Champagne et Bourgogne. Daar komt de vaarsnelheid soms niet boven de kilometer per uur, omdat de schepen zich een weg moeten banen door waterplanten. En daarbij fungeren de spitsen zelf als maaiboten, waardoor andere schepen weer last hebben van de losgekomen planten die op het wateroppervlak drijven. ‘Na een maaicampagne of de passage van vrachtschepen is het gebruikelijk dat plantendelen van de invasieve soorten zich ophopen in de waterinlaten en tussen de sluisdeuren. Daarom treden onze teams voortdurend op om de groei van planten te beperken en toezicht te houden op de goede werking van de kunstwerken.’ Petitot is het niet met de schippers eens dat de situatie verslechtert. ‘De combinatie van bestrijdingsmethoden en gecoördineerde acties op het Canal entre Champagne et Bourgogne gedurende meerdere jaren, heeft juist tot verbetering geleid in bepaalde sectoren. ‘Daarnaast zijn de middelen die VNF inzet voor de bestrijding van invasieve planten verdubbeld. Er is vijf miljoen euro voor uitgetrokken tegen 2,45 miljoen in 2023. Met dat geld worden niet alleen de zomerse maaicampagnes gefinancierd maar ook preventieve acties tijdens de herfst- en winterperiode.’ Petitot ontkracht ook de verdenking van de schippers dat VNF financiële prioriteit geeft aan de aanleg van het Canal Seine-Nord. ‘Dat project wordt beheerd door de Société du Canal Seine-Nord Europe. VNF is geen uitvoerder of financier van dit project.’
GROTE WATERNAVEL
Waterschap Limburg verwijdert de waterplant handmatig. Doordat het arbeidsintensief werk is is het kostbaar. Bij dit werk is het belangrijk dat het afdrijven van kleine stukjes plant wordt voorkomen. Die kunnen verderop wortel schieten waardoor het probleem nog groter wordt. In De Delft, bij Haarlem, is gekozen voor het machinaal verwijderen van de Grote waternavel. Waterschap De Dommel is aan het testen om de meest effectieve manier te vinden waarop de waterplant kan worden bestreden. Zo wordt in Oirschot de bevriezingsmethode getest. De planten worden bevroren op de plek waar ze geworteld zijn, aan de oever. Dit wordt gedaan met een mat met daaronder koude koolzuurkorrels, bij een temperatuur van - 72 graden Celsius. De celstructuur wordt erdoor verwoest, zonder dat dit schadelijke gevolgen heeft voor andere planten en ook dieren. Overigens bestrijdt De Dommel de Grote waternavel ook vanuit een maaiboot. Daarbij wordt de plant losgetrokken met behulp van een riek. De plant wordt niet gemaaid, omdat zo kleine stekjes kunnen ontstaan, die moeilijk te verwijderen zijn. Losgetrokken planten worden uit het water opgevist.
Grote waternavel lijkt oppervlakkig op de inheemse Gewone waternavel, maar ze zijn eigenlijk niet te verwarren. De Grote waternavel heeft een 5-lobbig blad met één diepe inkeping tot de steel. Het blijft van belang om groeihaarden zo vroeg mogelijk te herkennen zodat terreinbeheerders in actie kunnen komen.
WATERTEUNISBLOEM
Voor het bestrijden van de plant werkt het beste om de grond dertig centimeter af te graven en de planten daarna in een nabije kuil met daarop een meter grond te begraven. Op het eiland Tiengemeten komt de kleine waterteunisbloem al zo’n tien jaar voor. De planten werden geïnventariseerd, afgegraven en begraven, door vrijwilligers. Later waren er zoveel locaties dat ze niet meer in beeld werden gebracht. Nu worden kleine locaties met de hand verwijderd en grote met een kraan. In de loop van de jaren zijn er verschillende experimenten uitgevoerd, zoals de waterstand verlagen of verhogen, afdekken en branden. Deze methodes zijn niet effectief. Ook is er een proef gedaan met zout. Dit lijkt goed te werken, maar Rijkswaterstaat is niet enthousiast over gebruik van zout in het gebied. Op een deel van het eiland is de bestrijding losgelaten, omdat de verspreiding inmiddels ook via zaad gaat. Andere delen zijn gericht op beheersing en op een deel van het eiland is de kleine waterteunisbloem onder controle.