De Japanse duizendknoop (Fallopia japonica) is een vaste plant die vier meter hoog kan worden. De stengels lijken op bamboestengels en de bladeren zijn groot en hartvormig. De plant bloeit in augustus en september. De bloemen zijn crèmewit. Aan het eind van de herfst/begin van de winter sterven de bovengrondse delen van de plant af. De ondergrondse wortelstokken, die sterk vertakt zijn, overwinteren. De Japanse duizendknoop is een zeer invasieve exoot, die, eenmaal gevestigd, moeilijk is weg te krijgen. Door zijn sterke groeikracht worden inheemse plantensoorten verdrongen. De wortelstokken en stengels van de Japanse duizendknoop berokkenen schade aan gebouwen, leidingen en wegen. Wageningen University & Research (WUR) geeft op hun site aanbevelingen over de bestrijding. Het is vreemd, maar de Japanse duizendknoop staat niet op de (Europese) Unielijst van invasieve exoten. Wellicht komt dit doordat voor deze plantensoort (nog) geen effectieve bestrijdingsmethode bestaat en plaatsing op de Unielijst hoge beheerkosten voor de lidstaten met zich meebrengen. Vanuit Europa is er geen wettelijke plicht om deze plantensoort aan te pakken. Landelijk geldt er in Nederland een verkoopverbod. Doel daarvan is het beperken van nieuwe introducties en verspreiding in het milieu als gevolg van handel. Het verbod heeft betrekking op de Japanse duizendknoop (Fallopia japonica inclusief Fallopia japonica var. compacta), de Sachalinse duizendknoop (Fallopia sachalinensis) en de bastaardduizendknoop (Fallopia x bohemica). Het handelsverbod op Japanse duizendknoop heeft ook betrekking op transport van met duizendknoop besmette grond.
Om exotische plantengroei tegen te gaan, wordt in Milheeze door Waterschap Aa en Maas een bijzonder middel ingezet. De bedoeling is om met ‘levende grasmaaiers’ plaagsoorten zoals de Japanse duizendknoop en Reuzenberenklauw terug te dringen. Het waterschap zet, samen met de gemeente Gemert-Bakel, bij de Snelle loop in Milheeze schapen in om een stuk te laten begrazen langs de beek. Dit om te voorkomen dat sloten en beken verstopt raken. dijken verzwakt raken en de waterkwaliteit afneemt door het verlies van biodiversiteit.
Naast de Japanse duizendknoop komen in Nederland ook de uitheemse Sachalinse en bastaardduizendknoop voor. Deze soorten gedragen zich invasief en zijn moeilijk te bestrijden. Stichting Floron waarschuwt voor de opmars van nog 2 nieuwe soorten: de Afghaanse en Finse duizendknoop.
In Nederland komt de Afghaanse duizendknoop (Persicaria wallichii) al vanaf begin vorige eeuw in het wild voor, maar het aantal groeiplaatsen is nog beperkt. De Afghaanse duizendknoop is als sierplant geïntroduceerd en kan zich vegetatief sterk vermeerderen en concurreert met inheemse soorten. In vergelijking met de andere Aziatische duizendknoopsoorten is deze soort wel minder invasief. De Afghaanse duizendknoop is makkelijk te onderscheiden van de andere Aziatische duizendknopen door de langwerpige, lancetvormige tot langwerpig eironde bladeren.
In 2022 is de Afghaanse duizendknoop toegevoegd aan de Unielijst van invasieve exoten in Europa. Dat betekent dat er een Europees verbod van kracht is op bezit, handel, kweek, transport en import van de soort. Daarnaast zijn de lidstaten verplicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen. En als dat niet lukt om de populatie zodanig te beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Nieuw is de introductie van de ‘Finse duizendknoop’ (Persicaria x fennica). De Finse en Afghaanse duizendknoop lijken op elkaar, met beide langwerpige, lancetvormige bladeren. Bloeiende planten kunnen eenvoudig onderscheiden worden: de Finse duizendknoop heeft (room)witte bloemen en een groene bloeiwijze-as en bloeit in de periode juni – augustus. De Afghaanse duizendknoop heeft roodachtig witte bloemen met een rode bloeiwijze-as en bloeit later; in september-oktober.
Protocol
In 2019 is het Landelijk protocol Aziatische duizendknopen opgesteld door Aequator Groen & Ruimte, Stichting Probos en Geofoxx Milieu Expertise. Dit protocol bevat handvatten om de verdere verspreiding van Aziatische duizendknopen tegen te gaan en om het beheer en verwijdering van deze invasieve exoten te verbeteren. Inmiddels zijn we vijf jaar verder, is er meer praktijkervaring opgedaan en is er nieuwe regelgeving. Daarom is het Landelijk protocol waar nodig herzien.
Diverse partijen, waaronder gemeenten, waterschappen en provincies, hebben ruim vijf jaar geleden bijgedragen aan het opstellen van een landelijk toepasbaar en breed gedragen protocol om de verspreiding van Aziatische duizendknopen te voorkomen. Zij zijn recent bevraagd over hun ervaringen met het protocol en over de actualiteit en compleetheid ervan.
Op basis van hun feedback is met name Infoblad D over Grondwerk herzien. Dit infoblad sluit nu onder andere aan bij de Onderzoeksmethode Aziatische duizendknoop voor het uitvoeren van vooronderzoek, locatie-inspecties en grondonderzoek op aanwezigheid van Aziatische duizendknopen, die afgelopen jaar is opgesteld door VKB, VVMA en FeNeLab. Daarnaast is Infoblad 0 over wet- en regelgeving aangepast aan de Omgevingswet. Om vernieuwing op het gebied van beheersings- en bestrijdingsmethoden beter mogelijk te maken, zijn specifieke methoden uit de infobladen verwijderd. In plaats daarvan wordt nu verwezen naar het actuele overzicht op de website van het Kennisnetwerk Invasieve Exoten (KNIE).
De 14 infobladen van het protocol zijn vrij online beschikbaar.