Amerikaanse rivierkreeft
In Nederland komen verschillende soorten uitheemse rivierkreeften voor waarvan de meeste afkomstig zijn uit Noord-Amerika. Om die reden worden de verschillende soorten vaak aangeduid met de verzamelnaam ‘Amerikaanse rivierkreeft’. De Rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) is niet de meest voorkomende maar wel de bekendste soort van de Amerikaanse rivierkreeften. Deze soort kruipt uit het water om nieuwe leefgebieden te zoeken en wordt daardoor regelmatig door mensen gezien. Bij benadering kunnen de kreeften zich soms agressief gedragen. De meeste soorten Amerikaanse rivierkreeften worden maximaal 4 jaar oud en ongeveer 12-15 cm lang. De Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeften kan tot 55-60 cm lang worden. De grootte van de rivierkreeften wordt mede bepaald door de kwaliteit van het water waarin ze leven en de dichtheid van soortgenoten. Rivierkreeften zwemmen niet maar lopen over de bodem waar ze naar eten zoeken. Ze eten voornamelijk insecten, slakken en waterplanten, maar ook viseitjes en hele vissen worden gegeten. De meeste soorten rivierkreeften zijn ’s nachts actief, overdag verschuilen ze zich. De Europese rivierkreeft is de enige inheemse soort, maar deze is in Nederland bijna helemaal verdwenen door het achteruitgaan van de waterkwaliteit en verlies van geschikte leefgebieden. Deze achteruitgang was al gaande voordat de uitheemse soorten een probleem werden. Uitheemse rivierkreeften zijn tegenwoordig bijna in heel Nederland te vinden. Op sommige plaatsen vormen ze een ware plaag.
De Amerikaanse rivierkreeft en de wolhandkrab zijn invasieve exoten. Zij woelen in de bodem van de rivier, sloot of ander zoetwater op zoek naar voeding. Schadelijke stoffen die door vervuiling in de bodem zitten, zoals dioxines en PFAS, kunnen zich ophopen in het lichaam. Onderzoek laat zien dat hoge gehaltes gevonden worden in vooral het vlees uit het lijf van de wolhandkrab en in het kopvlees van de rivierkreeft. Als je deze delen eet, kan dit een nadelig effect hebben op je gezondheid.
In het Belgische Kortemark is een tijdelijk scherm geplaatst rond de visvijver waarin in 2024 een nieuwe soort rivierkreeft is ontdekt. De geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft was nog nooit eerder gezien in Belgie. Een scherm moet vermijden dat de kreeften zich verder verspreiden, want de soort kan schadelijk zijn voor andere dieren en planten in de buurt. "De kreeften zitten in een vijver die naast de Krekebeek ligt", vertelt schepen van milieu Lynn Vermote. "De Krekebeek gaat over in de Handzamevaart en stroomt verder naar de IJzer. We willen vermijden dat de kreeft in dat gebied terechtkomt." Een zeil van zo'n 40 centimeter hoog moet dat scenario vermijden. "Het zeil zit in de grond, zodat de kreeften er niet onder kunnen graven. We hebben ook gekozen voor een glad oppervlak waardoor ze er niet over kunnen kruipen. De kreeften hebben er geen grip op en zouden naar beneden glijden." Later zullen de dieren uitgeroeid worden, naar schatting zitten er zo'n 30.000 in de vijver. Het Agentschap Natuur en Bos onderzoekt nu op welke manier dat het best gebeurt.
Marmerkreeft
De marmerkreeft (Procambarus virginalis) is één van de zeven gevestigde uitheemse rivierkreeften in Nederland. De meeste hiervan, zoals de bekende rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii), zijn grote soorten die aanvankelijk als consumptieproduct werden geïmporteerd. De veel kleinere marmerkreeft daarentegen, vond haar weg naar Europa via een aquariumbeurs in Duitsland, halverwege de jaren 90. Anders dan alle andere rivierkreeften kan deze soort zich ongeslachtelijk voortplanten. Wie één vrouwtje koopt, zit gewoonlijk al snel met honderden nieuwe vrouwtjes opgescheept. Mede hierdoor vonden de vele kreeftjes razendsnel hun weg naar de ruilhandel en Europese markt, soms in allerlei gedaanten. Eén van de gedaanten waaronder de marmerkreeft werd aangeboden, is als ‘waaierhandgarnaal’. Dat is een groep kleurrijke, tropische garnalen, eveneens populair in de aquariumhandel. Een aquariumliefhebber uit Friesland keerde een paar jaar geleden huiswaarts in de veronderstelling dat hij waaierhandgarnalen had gekocht voor zijn aquarium. Dat bleken marmerkreeften te zijn die zich snel voortplantten, ook in naburige vijvers. De marmerkreeft is één van de vijf potentieel schadelijke rivierkreeften die sinds 2016 op de Europese Unielijst van verboden soorten staat.
Bron: EIS Kennisnetwerk Insecten