Amerikaanse rivierkreeft
In Nederland komen verschillende soorten uitheemse rivierkreeften voor waarvan de meeste afkomstig zijn uit Noord-Amerika. Om die reden worden de verschillende soorten vaak aangeduid met de verzamelnaam ‘Amerikaanse rivierkreeft’. De Rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii) is niet de meest voorkomende maar wel de bekendste soort van de Amerikaanse rivierkreeften. Deze soort kruipt uit het water om nieuwe leefgebieden te zoeken en wordt daardoor regelmatig door mensen gezien. Bij benadering kunnen de kreeften zich soms agressief gedragen. De meeste soorten Amerikaanse rivierkreeften worden maximaal 4 jaar oud en ongeveer 12-15 cm lang. De Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeften kan tot 55-60 cm lang worden. De grootte van de rivierkreeften wordt mede bepaald door de kwaliteit van het water waarin ze leven en de dichtheid van soortgenoten. Rivierkreeften zwemmen niet maar lopen over de bodem waar ze naar eten zoeken. Ze eten voornamelijk insecten, slakken en waterplanten, maar ook viseitjes en hele vissen worden gegeten. De meeste soorten rivierkreeften zijn ’s nachts actief, overdag verschuilen ze zich. De Europese rivierkreeft is de enige inheemse soort, maar deze is in Nederland bijna helemaal verdwenen door het achteruitgaan van de waterkwaliteit en verlies van geschikte leefgebieden. Deze achteruitgang was al gaande voordat de uitheemse soorten een probleem werden.
Uitheemse rivierkreeften zijn tegenwoordig bijna in heel Nederland te vinden. Op sommige plaatsen vormen ze een ware plaag. De meeste meldingen komen uit de Randstad. Het gaat hierbij vooral om de rode Amerikaanse rivierkreeft die in het verleden in deze regio veelvuldig is verhandeld en ontsnapt. Als het leefgebied te druk is of te weinig zuurstof bevat gaan de kreeften op zoek naar nieuwe leefgebieden. Veel rivierkreeften migreren via water maar soms ook over land zoals de rode Amerikaanse rivierkreeft. Er worden regelmatig meldingen gemaakt van mensen die de rivierkreeften op straat aantreffen. Op lange termijn kan de aanwezigheid van rivierkreeften het hele ecosysteem veranderen. Rivierkreeften knippen waterplanten weg om ze te eten of om holen te kunnen graven. Dit heeft negatieve gevolgen voor inheemse soorten die afhankelijk zijn van deze planten, zoals diverse soorten vissen, amfibieën (in stilstaande wateren), kevers en vogels die broeden in waterplantenvegetaties. Minder waterplanten betekent ook een grotere kans op het opwoelen van grond waarbij meer voedingsstoffen (nutriënten) in het water terechtkomen. In combinatie met vraat aan planten kunnen ecosystemen hierdoor omslaan van helder, soortenrijk water naar troebel, nutriëntenrijk en soortenarm water. In nutriëntenrijk water kunnen algen zich snel ontwikkelen waardoor er minder licht doordringt tot op de bodem. De (her)groei van waterplanten zal daardoor afnemen. De samenstelling van de waterplanten op en rond de bodem verandert en dat is bepalend voor de soorten en hoeveelheid vissen die er kan leven.
Bron: Kennisnetwerk Invasieve Exoten
De Amerikaanse rivierkreeft en de wolhandkrab zijn voorbeelden van invasieve exoten. Dit zijn soorten die van nature niet voorkomen in Nederland. Zij woelen in de bodem van de rivier, sloot of ander zoetwater op zoek naar voeding. Schadelijke stoffen die door vervuiling in de bodem zitten, zoals dioxines en PFAS, kunnen zich ophopen in het lichaam. Onderzoek laat zien dat hoge gehaltes gevonden worden in vooral het vlees uit het lijf van de wolhandkrab en in het kopvlees van de rivierkreeft. Als je deze delen eet, kan dit een nadelig effect hebben op je gezondheid.
Bron: Voedingscentrum
Marmerkreeft
De marmerkreeft (Procambarus virginalis) is één van de zeven gevestigde uitheemse rivierkreeften in Nederland. De meeste hiervan, zoals de bekende rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii), zijn grote soorten die aanvankelijk als consumptieproduct werden geïmporteerd. De veel kleinere marmerkreeft daarentegen, vond haar weg naar Europa via een aquariumbeurs in Duitsland, halverwege de jaren 90. Anders dan alle andere rivierkreeften kan deze soort zich ongeslachtelijk voortplanten. Wie één vrouwtje koopt, zit gewoonlijk al snel met honderden nieuwe vrouwtjes opgescheept. Mede hierdoor vonden de vele kreeftjes razendsnel hun weg naar de ruilhandel en Europese markt, soms in allerlei gedaanten. Eén van de gedaanten waaronder de marmerkreeft werd aangeboden, is als ‘waaierhandgarnaal’. Dat is een groep kleurrijke, tropische garnalen, eveneens populair in de aquariumhandel. Een aquariumliefhebber uit Friesland keerde een paar jaar geleden huiswaarts in de veronderstelling dat hij waaierhandgarnalen had gekocht voor zijn aquarium. Dat bleken marmerkreeften te zijn die zich snel voortplantten, ook in naburige vijvers. De marmerkreeft is één van de vijf potentieel schadelijke rivierkreeften die sinds 2016 op de Europese Unielijst van verboden soorten staat.
Bron: EIS Kennisnetwerk Insecten