In Nederland komen diverse exotische schildpadden in het wild voor. Het zijn uitheemse soorten die zijn vrijgelaten door hun eigenaren of ontsnapt zijn uit tuinvijvers. Vaak gaat het om
‘Lettersierschildpadden’, te weten de roodwangschildpad, geelwangschildpad of geelbuikschildpad. Sinds 2016 geldt er in de EU een verbod op de handel van 'lettersierschildpadden'. Wellicht dat hierdoor in de toekomst steeds minder lettersierschildpadden in de Nederlandse natuur voor zullen komen. Er zullen immers minder tot geen nieuwe dieren worden uitgezet, en succesvolle voortplanting is onwaarschijnlijk in het Nederlandse klimaat. Of dat ook werkelijk zo is volgen we sinds 2019 in het Meetnet Lettersierschildpadden. Meedoen? Neem dan contact op met coördinator Naomi Lambrikx (n.lambrikx@ravon.nl).
In Nederland zijn exotische zoetwaterschildpadden geen onbekend gezicht. De meeste waargenomen individuen behoren tot de geslachten Trachemys (lettersierschildpadden), Graptemys (zaagrugschildpadden) en in mindere mate leden van Pseudemys (prachtschildpadden), Chrysemys (sierschildpadden), Mauremys (beekschildpadden) en de Europese moerasschildpad (Emys
orbicularis). Ze hebben gemeen dat ze graag (langdurig) zonnen om hun lichaamstemperatuur te verhogen. Daarom zijn ze op zonnige dagen ook goed zichtbaar. Er zijn in Nederland ook schildpadden in de handel die er een meer verborgen levensstijl op nahouden. Deze dieren zonnen vaak meer “verdekt” in de oevervegetatie of net onder het wateroppervlak. De bijtschildpad (Chelydra serpentina) houdt deze strategie erop na en ook de leden van het Noord-Amerikaanse geslacht Sternotherus (muskusschildpadden). Met name de muskusschildpad (Sternotherus odoratus) is veelvuldig in de handel beschikbaar. In 2021 werd in een Utrechts heideven het eerste individu in de Nederlandse natuur gemeld. Het dier is daarna niet meer terug gezien. Deze soort komt voor in de oostelijke helft van het Noord-Amerikaans continent van Florida in het zuiden tot in de Canadese staten Ontario en Quebec in het noorden. Afhankelijk van de bronpopulaties en mits aan bepaalde voorwaarde wordt voldaan kan de soort goed tegen onze winters bestand zijn. In juni 2023 werd er weer een Sternotherus gemeld, dit keer een andere soort: S. minor. De verspreiding van deze soort is beperkt tot de staten Virginia, Tennessee, North Carolina, Mississippi, Georgia, Florida en Alabama in de zuidelijke Verenigde Staten. Wim van der Schot trof op 20 juni 2023 in het Westerpark te Amsterdam.
Plaatselijk kunnen de exotische schildpadden een ware plaag vormen, zoals in een vijver bij Doniastate in het Friese Stiens. Daar zitten in de wateren van de kinderboerderij naar schatting zo'n 200 schildpadden.
Die schildpadden komen via een verbinding met de Stienzer Feart en de Dokkumer Ie de vijvers in. De exoot verstoort er het ecosysteem flink. Zo worden eendenkuikens door de schildpadden gewoon naar beneden getrokken. Ook op andere plaatsen in de provincie Friesland worden de schildpadden regelmatig gezien. Bijvoorbeeld in het Leeuwarder Bos, de Groene Ster en de Potmarge zijn de exoten al gesignaleerd. Volgens Gerard van der Wijk, van de schildpaddenopvangcentrum in het Friese Harkema, gaat het om de standaard rood- en geelwangschildpad en de geelbuikschildpad. In het centrum zitten inmiddels zo'n 3.500, uit heel Nederland. Schildpadden uit de natuur die bij de opvang terechtkomen zijn vaak verzwakt, zitten vol met parasieten of hebben schild- of oogproblemen. De nieuwkomers worden daarom eerst in quarantaine geplaatst voordat ze bij hun soortgenoten worden geplaatst. Geluk bij een ongeluk: de dieren kunnen zich in Nederland nog niet voortplanten. "Hun eieren kunnen niet uitkomen, omdat het hier te koud is. Maar de overheid verwacht dat dit vanaf 2040 wel kan. Dan wordt het probleem alleen maar groter."