Spring naar inhoud

De beverrat die werd gevangen in de Fochteloërveen

De beverrat die werd gevangen in de Fochteloërveen© Wetterskip Fryslân

Een bijzondere vangst voor Wetterskip Fryslân: afgelopen jaar vingen ze een beverrat. Dit knaagdier komt hier van oorsprong niet voor. De beverrat werd gevangen in natuurgebied Fochteloërveen, op de grens van Fryslân en Drenthe. Gespecialiseerde veldmedewerkers kregen een melding op hun telefoon dat een dier had gehapt in de appel in de vangkooi. "We gingen er direct naartoe", zegt Ronald Hummel van Wetterskip Fryslân. Het was een flinke: 1,20 meter lang inclusief staart. "Die dieren komen veel voor in grensgebieden met Duitsland", zegt Hummel. Het knaagdier, dat oorspronkelijk uit Zuid-Amerika komt, staat in Nederland op de lijst van invasieve exoten omdat die veel schade veroorzaken. Daarom worden ze hier actief bestreden. Maar in Duitsland is dat niet het geval. "Wij proberen ze daarom aan de grens tegen te houden."

Trots op de vangst

Volgens Hummel is het bijzonder dat zo'n groot exemplaar er toch langs wist te glippen en mogelijk helemaal naar Fochteloërveen gezwommen is. "Zo'n beverrat is hier toch wel zeldzaam. Dat we hem hebben gevangen, daar zijn we best trots op." Landelijk zijn er ook meer beverratten gevonden. Het aantal gevangen exemplaren steeg met 13 procent: het waren er 1.862, meldt de Unie van Waterschappen (UvW). Volgens Hummel hoeven we niet bang te zijn dat er hier nu meer beverratten zullen komen. De andere waterschappen houden het dier goed tegen. Bovendien is de kans klein dat het knaagdier hier een soortgenoot tegenkomt om mee te paren. Vorig jaar werden in Fryslân en een deel van het Groningse Westerkwartier, waar Wetterskip Fryslân ook verantwoordelijk voor is, 357 muskusratten gevangen. In 2023 waren dat er 356.

Landelijk veel meer muskusratten

De populatie blijft hier dus stabiel, maar in de rest van het land is dat anders. In totaal vingen alle Nederlandse waterschappen vorig jaar 65.811 muskusratten, een stijging van 29 procent. De muskusrat komt in Fryslân vooral voor in het noordoosten van de provincie. "In de buurt van Buitenpost, Kollum en de Zwagermieden hebben we er aardig wat gevangen", zegt Hummel. Die explosieve landelijke stijging komt door de hoge waterstanden in de winter en het voorjaar. Vooral uit Duitsland stroomden meer van de knaagdieren binnen, die door het hoge water hun holen niet konden bereiken en vervolgens de stroom af naar Nederland trokken om vaste grond te zoeken. De waterschappen vingen de meeste dieren dan ook in het grensgebied. Volgens Hummel is het niet te verwachten dat er vanuit Nederland meer muskusratten naar Fryslân zullen komen.

Slecht voor waterkeringen en biodiversiteit

In 1993 werden nog 100.000 muskusratten gevangen in Friesland en het Westerkwartier. Wetterskip Fryslân heeft de afgelopen decennia veel geïnvesteerd in de bestrijding van de muskusrat, omdat deze schade veroorzaakt aan waterkeringen en oevers door het graven van holen en gangensystemen. Bovendien vormen ze een bedreiging voor de biodiversiteit, omdat ze andere dieren verdrijven. Daarom staan ze net als de beverrat op de Europese lijst van invasieve soorten.

In 2024 zijn er door de 21 waterschappen meer muskus- en beverratten gevangen in Nederland. Ze vormen een risico voor onze veiligheid door graverij in dijken, kades en de natuur. Landelijk (per regio zijn de vangsten verschillend) zijn er in 2024 bijna 15.000 meer muskusratten gevangen, een stijging van 29 procent ten opzichte van 2023. Het aantal beverratvangsten in 2024 bedroeg 1.862, een toename van 13 procent ten opzichte van 2023.

De stijging van het aantal vangsten komt door meer inzet van bestrijders van de 21 waterschappen. Ook is er sprake van meer instroom uit met name Duitsland door de lange periodes van hoog water in de winter en het voorjaar van 2024. Door het hoge water werden holen onbereikbaar, waardoor veel muskus- en beverratten door de sterke waterstroming stroomafwaarts, in ons land, hun heil zochten. Het grootste deel van die muskus- en beverratten is daar direct door de waterschappen in de grenszone gevangen.

Bedreiging voor dijken en biodiversiteit

Muskus- en beverratten komen van nature niet voor in Nederland, ze zijn hier door menselijk handelen beland. Ook hebben de dieren bij ons nauwelijks natuurlijke vijanden. De waterschappen bestrijden de dieren omdat ze schade brengen aan waterkeringen en oevers, door holen en gangenstelsels in dijken te graven. Zo veroorzaken ze verzakkingen in dijken en kades. In het ergste geval kan een dijk of kade doorbreken waardoor er dorpen of zelfs steden onder water lopen. Muskus- en beverratten vormen ook een bedreiging voor de biodiversiteit. Ze staan daarom allebei op de Europese lijst van Invasieve soorten. Ze eten planten als riet en lisdodde weg, en verdringen daardoor inheemse diersoorten zoals de zwarte stern, de roerdomp en de kleine karekiet. Deze vogels leven in het riet, waar ook de muskus- en beverratten hun leefomgeving hebben.

In 2024 meer vangsten muskusratten dan in 2023

In 2024 zijn er in totaal 65.811 muskusratten door de 21 waterschappen gevangen. Dat is een toename in vangsten van bijna 15.000 dieren, wat een stijging van 29 procent is ten opzichte van 2023. Er zijn grote regionale verschillen. In de grensgebieden zijn meer dieren gevangen die ons land binnenzwommen via rivieren en beken uit de buurlanden. Door langs de Duitse landsgrens muskusratten direct te vangen voorkomen de waterschappen dat deze dieren zich in Nederland vestigen en lege gebieden opnieuw bezetten. In gebieden in het westen van het land zijn opnieuw meer muskusratten gevangen. Om in deze gebieden uiteindelijk ook een daling in de muskusratpopulatie te bereiken, moeten hier eerst zoveel mogelijk muskusratten gevangen worden. Dit heeft een stijging in vangsten tot gevolg. In andere gebieden heeft de daling van muskusratvangsten zich doorgezet.

Toename vangsten beverratten in 2024

Bij de beverrat is het in 2013 al gelukt om ze terug te dringen naar de landsgrens: Nederland heeft geen eigen populatie beverratten meer. Ruim 95 procent van de vangsten vindt plaats direct langs de grens met Duitsland. Als gevolg van opeenvolgende zachte winters en een minder goed georganiseerde bestrijding is de beverratpopulatie in Duitsland nog steeds omvangrijk. Het aantal beverratvangsten langs de grens in Nederland is met 13 procent toegenomen: in 2024 werden er 1.862 beverratten gevangen. Door de beverratten direct langs de grens te vangen, voorkomen de waterschappen dat ze zich opnieuw over het hele land verspreiden.

Bestuurder Vincent Lokin van de Unie van Waterschappen: “Ongeveer 3500 kilometer aan dijken beschermen Nederland tegen overstromingen: van de zee, grote rivieren, meren en plassen. Mede door extremer weer wordt de druk op onze dijken in de toekomst nog groter. Het voorkomen van graverij door muskus- en beverratten blijft daarom een belangrijke taak voor de ruim 400 gespecialiseerde muskus- en beverratbestrijders van de 21 waterschappen. De muskus- en beverratbestrijders van de waterschappen werken steeds meer samen. Dit draagt bij aan het gezamenlijke doel om in 2034 geen (levensvatbare) populatie muskusratten meer te hebben in Nederland. Dat is het geval als er in het binnenland minder dan 500 muskusratten per jaar worden gevangen. Europese afspraken over professionele bestrijding van muskus- en beverratten komen helaas nog onvoldoende van de grond. De instroom vanuit het buitenland door het hoge water laat zien dat dit voor Nederland wel belangrijk is. De waterschappen willen zowel landelijk als regionaal inzetten op intensievere grensoverschrijdende samenwerking”.