BRON: OMROEP FRYSLAN / 26 JUNI 2025 / SYBRAND GRASDIJK
Wasberen, rivierkreeften, muskusratten: het zijn dieren die van nature niet in Friesland voorkomen, maar die wel geregeld het nieuws halen. Wie zijn die dieren, die we 'exoot' noemen?
De NVWA heeft in Europees verband een hele lijst met invasieve exoten opgesteld. In dit artikel lichten we vijf van deze exoten uit die de laatste jaren het nieuws haalden in Fryslân.
Amerikaanse rivierkreeft(en)
Waar komen ze oorspronkelijk vandaan?
Amerika dus.
Hoe komen ze in de Friese natuur?
Er zijn verschillende soorten Amerikaanse rivierkreeften. In 1989 vestigde de gevlekte eerste Amerikaanse rivierkreeft zich hier als eerste. Hoe de dieren in Nederland (en Fryslân) zijn gekomen, is voor wetenschappers nog altijd een raadsel.
Waarom is het een probleem?
Het aantal Amerikaanse rivierkreeften in de Friese wateren is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Slecht nieuws voor de waterkwaliteit en de andere dieren die in het water leven. Ze dragen diverse ziekten bij zich, waar de Europese rivierkreeft niet tegen kan. Daarom is de binnenlandse soort bijna verdwenen uit Nederland. Verder graven de kreeften in de bodem en de oevers, wat ervoor zorgt dat die inzakken. Ook eten ze waterplanten op.
Hoe worden ze aangepakt?
Wetterskip Fryslân is de strijd aangegaan: met speciale fuiken worden de kreeften uit het water gevist. De focus ligt op de rode Amerikaanse rivierkreeft, want die zorgt voor de meeste schade. Verder helpt de natuur ook een handje: er zijn veel vogelsoorten die op kreeft jagen, met name de otter eet ze graag.
Wasbeer
Waar komt hij oorspronkelijk vandaan?
Noord-Amerika.
Hoe komen ze in de Friese natuur?
Soms door mensen die een wasbeer als huisdier hebben genomen (dat is verboden), maar na een tijdje inzien dat dat niet werkt. Dan krijgen ze er spijt van en zetten ze hem uit in de bossen.
Exoot of invasieve exoot
Een plant, dier of ander organisme dat van nature niet in Nederland voorkomt maar door menselijk handelen hier wel terecht is gekomen, wordt door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een exoot genoemd. De exoten die schadelijk zijn voor binnenlandse soorten, worden invasieve exoten genoemd. Verder zijn er door heel Nederland gevluchte wasberen. Zo zijn vorig jaar in totaal dertien wasberen ontsnapt uit AquaZoo. Drie van hen zijn nog steeds niet teruggevonden.
Waarom is het een probleem?
De wasbeer is een alleseter, die in huizen kan komen, vuilnisbakken leeghaalt en kleine dieren doodmaakt. De wasbeer kan daardoor ook een bedreiging vormen voor inheemse soorten.
Hoe wordt het dier aangepakt?
Exotenbestrijder Jan van der Sluis van Wetterskip Fryslân heeft tot nu toe drie wasberen in de val gelokt, met speciale vangkooien op plekken waar de wasberen door wildcamera's zijn vastgelegd.
Beverrat
Waar komen ze oorspronkelijk vandaan?
Zuid-Amerika.
Hoe komen ze in de Friese natuur?
Tot 1985 waren er bedrijven in Nederland die beverratten kweekten voor de pels, om tot bont te verwerken. Doordat de dieren wegvluchtten of vrijgelaten werden, kwamen ze in de natuur terecht. Zo konden ze zich ook naar Fryslân verspreiden.
Waarom is het een probleem?
De beverrat kan zorgen voor het uitsterven van waterplanten en paaiplekken voor vis. Bovendien: het graafwerk van de beverrat kan leiden tot instabiele rivieren en dijken. Verder nemen ze ziekten mee en kunnen ze schade aan landbouw veroorzaken. De kosten als gevolg van schade door en bestrijding van beverratten in Europa wordt geschat op ruim 65 miljoen euro per jaar.
Hoe worden ze aangepakt?
Met vangkooien probeert Wetterskip Fryslân om beverratten te vangen, zoals vorig jaar gebeurde bij het Fochteloërveen. Verder probeert Nederland om de dieren bij de grens tegen te houden, als ze vanuit Duitsland naar Nederland komen. In het grensgebied wordt extra ingezet op het vangen van de beesten. Maar af en toe glipt er een tussendoor.
Muskusrat
Waar komen ze oorspronkelijk vandaan?
Noord-Amerika.
Hoe komen ze in de Friese natuur?
Ruim honderd jaar geleden werd de muskusrat naar Tsjechië gehaald voor het haar. Later is het dier ook in Frankrijk ingevoerd, daar komt de meer donkere variant van het dier vandaan. In Nederland is de muskusrat voor het eerst in 1945 gezien, bij Lobith.
Waarom is het een probleem?
De muskusrat kan schade toebrengen aan waterkeringen en walkanten, door holen en gangenstelsels te graven. Volgens de Unie van Waterschappen staan muskusratten in de top 5 van dieren die de grootste impact hebben op ecosystemen.
Hoe worden ze aangepakt?
In 2019 hebben de waterschappen afgesproken om de muskusratten terug te drijven tot aan de landsgrenzen. Er is een continue stroom van muskusratten uit Duitsland. Vorig jaar werden in het gebied van Wetterskip Fryslân 357 muskusratten gevangen, in heel Nederland 65.811. Het doel is om dat in 2034 terug te brengen tot maximaal 500 muskusratten landelijk. Daarvoor wordt onder andere een DNA-methode gebruikt: als met DNA-sporen de aanwezigheid van muskusratten in een gebied vastgesteld is, worden op specifiek die locaties gevallen geplaatst.
Wasbeerhond
Waar komen ze oorspronkelijk vandaan?
Oost-Azië.
Hoe komen ze in de Friese natuur?
Tot 1957 zijn ruim 9.000 wasbeerhonden in de Sovjet-Unie uitgezet om de fauna te verrijken. Daarvandaan heeft het dier zich verspreid door Europa. De laatste jaren wordt hij ook steeds vaker gezien in Fryslân.
Waarom is het een probleem?
Met hoe groot de populatie nu is, is de invloed op de biodiversiteit beperkt. Maar de wasbeerhond kan zich snel verspreiden, laten buitenlandse gevallen zien. Nu al kunnen bijvoorbeeld grondbroedende vogels gevoelig zijn voor predatie. Maar ook de lepelaar, zwarte stern, rode reiger en de roerdomp zijn niet veilig.
Hoe worden ze aangepakt?
De populatie is nog niet zo groot. De wasbeerhond mag wel worden bejaagd, maar het komt zelden voor dat jagers op één manier kunnen schieten. Het zijn namelijk nachtdieren en 's nachts mag niet worden geschoten. Bovendien zitten ze vaak in natuurterreinen en daar mag het jagen ook niet.