BRON: RTV UTRECHT / 23 JUNI2025 / ROSE HEIJNEN
De Tienhovense Plassen zijn volledig overwoekerd met cabomba, een Zuid-Amerikaanse waterplant. Bewoners trekken aan de bel: "Het is een drama." Is snoeien een oplossing, of maakt dat alles alleen maar erger? Herman Verkerk roeit met flinke halen de plas op. "Kijk, kijk kijk, het zit overal." Hij begint te vertellen dat de waterplanten voor extra weerstand zorgen, als zijn peddel breekt. Of dat nou komt door die staat van de roeispaan of de overvloed aan cabomba, zijn punt is gemaakt.
Onder het wateroppervlak zie je niks anders dan groene, wuivende planten. Je snapt meteen waarom cabomba wel waterwaaier genoemd wordt. Deze groene aquariumplant is niet te stoppen. Het is een invasieve exoot, afkomstig uit Brazilië, waardoor hij in Tienhoven geen natuurlijke vijanden heeft. Chris van der Vliet en Herman Verkerk vinden dat er wat aan de plant gedaan moet worden. Daarom zetten ze een actiegroep op: Red de Tienhovense Plassen. Want volgens hen gaat de natuur hier naar de knoppen.
Ze vinden het ook onhandig varen, omdat je schroef gegarandeerd vast komt te zitten. Al mag je hier officieel niet met een motorboot varen. Voor bewoners wordt een oogje dichtgeknepen. Bovendien is er voor de visvereniging, waar Herman bij zit, niks meer aan. "Er zit veel minder vis en je hengel blijft alleen maar aan die planten hangen."
Snoeien doet bloeien
De actiegroep richt z'n pijlen vooral op Natuurmonumenten, de beheerder van het gebied. Herman: "We willen graag in gesprek om te kijken wat we hieraan kunnen doen." Het liefst zien ze dat het gebied gemaaid wordt. "Net als onkruid, dat moet je ook bijhouden." Maar Natuurmonumenten zegt niet verantwoordelijk te zijn voor de bestrijding van invasieve exoten. Dat zijn de provincie en Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Alle drie die organisaties hebben dezelfde boodschap: maaien gaat niet gebeuren.
De Tienhovense Plassen is namelijk geen vaar-, maar een natuurgebied. Recreatie heeft geen prioriteit. "Bovendien", vertelt Roos Kooiman van Natuurmonumenten, "heeft het geen zin om cabomba te maaien. Het komt namelijk altijd weer terug, vaak nog heftiger dan voorheen." Ook voor deze plant geldt: snoeien doet bloeien. Het Waterschap zegt dat er geen effectieve methode is om de plant te bestrijden, zonder dat het schade aanricht op de rest van het ecosysteem. Je woelt er namelijk de bodem mee om, oevers gaan kapot en de habitat van kleine waterdieren eveneens.
"Als je maait blijven er altijd stukjes plant achter in het water," vertelt ecoloog Gerben van Geest. Hij schreef onlangs een boek over waterplanten in Nederland en onderzocht ook het gebied in Tienhoven. “Cabomba is er extreem goed in om uit afgeknipte stukjes stengel weer uit te groeien tot grote plant.” Bovendien verwijder je met maaien ook inheemse soorten. Terwijl die juist tegenwicht bieden aan de exoot. Maaien is dus een onmogelijke en zinloze opgave, die ook nog eens duur is.
Boeren zorgen voor dooie plas
Hoe komt het dat Cabomba in Tienhoven zo tot bloei kon komen? Van Geest vertelt dat er tot halverwege de vorige eeuw een rijk onderwaterleven was in Tienhoven. Maar, doordat boeren intensiever gingen werken en meer gingen bemesten, vervuilde het water sterk. "Het water vertroebelde, de planten stierven en het werd een lege plas." Tot cabomba zo'n 15 jaar geleden zijn intrede deed in het dorp. De plant, die het sowieso al makkelijk heeft in Nederland, had in Tienhoven al helemaal geen planten om mee te concurreren. Een ideale omgeving dus om lekker te gaan woekeren.
Is dat alleen maar slecht? Over het effect van de plant op de natuur is discussie. Als de plant niet al teveel woekert, kunnen er ook positieve effecten zijn. Van Geest: "Libellen kunnen er bijvoorbeeld eitjes in leggen." Toch maakt hij zich vooral zorgen omdat de plant op veel plekken inheemse planten verdringt. Én: "Als zo'n plas echt volledig overwoekerd is, haalt hij te veel zuurstof uit het water." Daardoor leggen vissen en kleine insecten het loodje. Of het op zo'n moment dan wél verstandig is om te maaien kan Van Geest niet zeggen. "Dat moeten we onderzoeken.”
Hij hoopt dat op den duur de natuur zich aanpast aan de invasieve exoot. "Soms zie je dat na jaren zo'n plant toch vijanden krijgt, in de vorm van ziektes, andere planten of dieren die hem lekker gaan vinden." Tot die tijd is het volgens hem verstandig om de waterkwaliteit te verbeteren in Nederland, zodat inheemse planten tegenwicht kunnen bieden aan de Braziliaanse vijand. Chris en Herman hopen ondertussen tóch dat iemand ze zal helpen met maaien. Ze zijn er namelijk van overtuigd dat dat het beste is. Voor dit jaar zijn ze nog bezig met geld inzamelen, want de kosten zijn hoog. Tot die tijd kan je beter een stevige peddel meenemen als je gaat roeien in Tienhoven.