Spring naar inhoud

Zes vragen en antwoorden als jij een hoornaar of nest spot:

1. Hoe gevaarlijk is de Aziatische hoornaar?

"In principe doet een hoornaar niks, tenminste als je hem met rust laat", zegt Christian Klander uit Posterholt, imker en tevens bestuurder van de Nederlandse bijenvereniging. Als je te dicht bij zijn nest komt, is het een heel ander verhaal. "Als zo'n nest hoornaars zich bedreigd voelt, kan zomaar 80 procent tot 90 procent uitvliegen. En als je bedenkt dat er een paar duizend in zitten, kan dat hele ernstige gevolgen hebben." Hij raadt dan ook niet aan een heg te snoeien als je weet dat er een nest in de buurt zit. Zijn advies luidt om minimaal zeven meter van een nest weg te blijven, mocht je er een tegenkomen.

2. Hoe pijnlijk is een steek van deze exoot?

Een steek van een Aziatische hoornaar is pijnlijker dan die van een gewone wesp. "Ze hebben hetzelfde gif, maar een Aziatische hoornaar is gewoonweg groter en heeft hierdoor meer gif." Als je dan ook nog eens door meerdere hoornaars wordt gestoken, kan dit ernstige gevolgen hebben. Klander vertelt over een collega in België die in het ziekenhuis moest worden opgenomen omdat hij zes keer was gestoken.

3. Wat moet je doen als je er een ziet?

Als je er een paar ziet, vooral alleen maar kijken en niet kwaad maken, stelt Klander. "Maar als je een nest ziet, moet je dit melden bij jouw gemeente. Deze schakelt een verdelger in zodat het nest netjes en veilig wordt opgeruimd." Onlangs werd de wijk Rennemig in Heerlen opgeschrikt door een gigantisch nest van Aziatische hoornaars. Inmiddels is het nest – na aandringen van de verontruste wijkbewoners – verwijderd. Ook moet je het melden op de site Waarneming.nl adviseert Klander. "Door het te melden op de site kan goed worden bijgehouden waar in het land de hoornaar overal opduikt."

4. Kan de Aziatische hoornaar een bedreiging vormen voor de Limburgse fruitteelt?

"Zeker kan hij dat", zegt de Posterholtse imker. Niet alleen omdat de hoornaar veel bijen verorbert, ook omdat veel Limburgse imkers stoppen met hun bijen. Ze zijn het vechten tegen de bierkaai moe. Dit is volgens hem een ongewenste ontwikkeling. "Als er steeds minder bijen zijn, heeft dat gevolgen voor de bestuiving en dat kan uiteindelijk heel slecht uitpakken voor de Limburgse fruitteelt." Daarbij gaan de hoornaars ander eten zoeken, zegt hij, en dat is een aanslag op de biodiversiteit. "In een nest zitten 2000 tot 3000 exemplaren en die eten echt alles wat ze maar pakken kunnen. Bijen, vlinders en vliegen bijvoorbeeld maken geen schijn van kans tegen deze veelvraat. Als de McDonald's verdwijnt, ga je naar de KFC, als ook die weg is naar de gewone frietkraam."

5. Is de overlast in Limburg groter dan in de rest van het land?

Limburg is met 795 meldingen tot 1 oktober 2025 de derde provincie met het hoogste aantal meldingen dit jaar, achter Zeeland en Noord-Brabant. Dat het een steeds groter probleem wordt laten de cijfers uit 2024 en 2023 zien. Vorig jaar zijn in Limburg 286 nesten gemeld, ook toen een hele fikse groei tegenover een jaar eerder met maar 78 meldingen. Bij de Brabantse buur zijn dit jaar met meer dan 2000 meldingen veruit de meeste hoornaarsnesten gemeld. In Friesland werden slechts tien nesten gemeld en bij hekkensluiter Groningen kwamen maar vijf meldingen binnen. Het lijkt er daarmee op dat de hoornaar vooralsnog voor de meeste overlast in het zuiden van het land zorgt.

6. Op welke manier is de opmars te stoppen?

Het beste is het om het insect in het voorjaar aan te pakken, iets wat al langer ook in Nederland gebeurt onder de noemer 'spring trapping'. Dat is een strategie waarbij koninginnen in het voorjaar met speciale, selectieve vallen worden gevangen om de ontwikkeling van nesten te voorkomen. "Als je het aantal koninginnen kunt beperken, heb je ook gelijk duizenden nakomelingen minder. Dus onze hoop is daarop gevestigd", aldus Klander.

Insecten

Hoornblaaskop Conops vesicularis  bijvoorbeeld is een insect uit de familie van de blaaskopvliegen. Er zijn eieren van het insect aangetroffen in het lichaam van volwassen vrouwelijke Aziatische hoornaars, vooral koninginnen. De eieren ontwikkelen zich en zorgen ervoor dat het gastdier sterft. Echter is de inzet van de sluipvlieg als biologisch middel niet te gebruiken om de hoornaar populaties te beperken omdat ze zich ook richten op bijen.  Verder onderzoek naar de mogelijke inzet van sluipvliegen is noodzakelijk.

In zijn herkomstgebied wordt de Vespa velutina nigrithorax gegeten door de gigantische Japanse hoornaar Vespa mandarinia waarvan de koningin tot 5,5 cm groot is. Deze laatste eet veel insecten en spinnen, maar vooral sociale vliesvleugels zoals bijen, wespen en andere hoornaars. Ze jagen in groepen en kunnen alle werksters in een bijenkolonie bijzonder snel uitroeien.  De Japanse hoornaar is absoluut te vermijden om onze regio te gaan bevolken.  

Vogels

Onder onze kippensoorten bevindt zich de zwarte Janzé kip, een kleine kip die gemakkelijk te temmen is, dol op hoornaars als ze in de buurt van de bijenkorven zweven. Honingbijen lijken ze dan weer met rust te laten. Deze kip kan dus gebruikt worden aan bijenkasten om de stress door jagende hoornaars aan bijenkasten te verminderen.  

Mezen, zoals de pimpelmees Parus caeruleus, zijn dol op Aziatische hoornaars.
Ze eten echter geen levende exemplaren maar geven de voorkeur aan dode hoornaars buiten de nesten.
De impact op de Aziatische hoornaar is dus nihil.

Bij Spechten, zoals de kleine bonte specht Dendrocopos minor, en gewone Eksters Pica pica werd reeds opgemerkt in de late herfst dat ze met hun snavels het omhulsel van een nest hoornaars doorboren om de laatste individuen (larven en volwassenen) van een stervende kolonie te consumeren.

 De Europese bijeneter Merops apiaster, een zeer mooie felgekleurde vogel, is een trekvogel die zijn naam ontleent aan het feit dat hij zich voornamelijk voedt met hymenoptera (wespen, bijen, hoornaars).
De Aziatische hoornaar is dan ook een goede maaltijd voor hem. De bijeneter is nog niet in grote getale aanwezig in Vlaanderen maar er zijn broedsuccessen genoteerd de voorbije jaren.
Bijeneters jagen op hoornaars in de vlucht.

In augustus 2013 kwam een wespendief Pernis apivorus in het nieuws omdat deze een secundair nest van een Aziatische hoornaar had geroofd. De wespendief zoekt zijn prooien in de grond. Een heroriëntatie is dus aan de orde. Echter is het aantal wespendieven in Vlaanderen eerder beperkt. 

De Grauwe klauwier Lanius collurio blijkt een actief roofdier van de Aziatische hoornaar te zijn.
Spijtig staat deze soort als zeer ernstig bedreigd genoteerd op de rode lijst in Vlaanderen.

Merk ook op dat al deze vogels vergiftigd kunnen raken als ze individuen consumeren uit met chemie verdelgde nesten die in de bomen zijn achtergelaten.

Wormen

Drie nematodenwormen van de familie Mermithidae kunnen Aziatische hoornaars aantasten.
Dit zijn parasieten waarvoor in hun ontwikkelingscyclus een tussenkomst van een secundaire gastheer vereist is; de zogenaamde transportgastheer. Een besmette hoornaar ontwikkelt zich met in zijn achterlijf een nematodenworm die in volwassen toestand 10 cm lang kan worden. In Europa doet dit fenomeen zich voor bij de sociale wespen. Het is nog niet geweten of deze wormen de Vespa velutina zullen aantasten.

Planten

Vleesetende planten uit de siertuinbouw, zoals bekerplanten afkomstig uit Noord-Amerika, of Nepenthes afkomstig uit de Filippijnen, consumeren insecten. Of deze Aziatische hoornaars vangen is nog onbekend.

Wetenschappers bestuderen de feromonen van deze planten. De feromonen scheiden ze af om hun prooi te lokken.  Deze feromonen zouden we als lokstof willen gebruiken in de selectieve vallen.

Van de vleesetende trompetbekerplanten Sarracenia die eerder nooit hoornaars hebben ontmoet is geweten dat ze ondertussen ook hoornaars vangen.

Echter in Vlaanderen is de mogelijkheid om schade te berokkenen aan de Aziatische hoornaars via vleesetende planten totaal ontoereikend.

Algemeen

De algemene onderzoeken naar biologische bestrijding staan nog in de kinderschoenen.
Eerdere experimenten door middel van de introductie van exotische roofdieren om andere invasieve dierpopulaties in bedwang te houden zijn quasi altijd nefast afgelopen voor de lokale natuur.
Op dit moment is onze Europese lijst met roof- of plaagdieren tegen de Aziatische hoornaar niet hoopvol om op snelle termijn een kentering te zien. De enige natuurlijke vijand die momenteel iets kan betekenen is de mens.