BRON: OMROP FRYSLAN
Met het aanvangen van de lente beginnen de koninginnen van de Aziatische hoornaar hun eitjes weer te leggen. Ook in Fryslân, waar ze twee jaar geleden voor het eerst zijn neergestreken. Maar nu de vraag: wordt dit beruchte insect onderdeel van onze biodiversiteit? En zou dat eigenlijk erg zijn? Als het over de Aziatische hoornaar gaat, ligt de term 'terrorwesp' op de loer. "Mediahysterie", verzucht Koen Verhoogt, ecoloog bij de Vlinderstichting. Aan de hand van vijf vragen vertelt hij over deze nieuwkomer.
1. Koen, hoe kan het dat de Aziatische hoornaar zich in Fryslân heeft gevestigd?
"In 2004 kwam het insect mee op een boot van China naar Frankrijk. Vanuit daar verspreidde het zich in Europa. Ook in in noordelijke richting. In 2017 dook de wesp voor het eerst op in Nederland. In Limburg en Noord-Brabant is de dichtheid het grootst. Maar hij trok ook naar Friesland, waar ie in 2023 werd gesignaleerd.
De Aziatische hoornaar© Provinsje Fryslân
Hoe je hem herkent? Het insect is tussen de twee en drie centimeter lang, heeft een zwarte borst, een gedeeltelijk geel achterlijf en zwarte antennes."
2. Zal hij zich hier snel voortplanten?
"Dat kan goed zijn. Eén nest brengt tientallen koninginnen voort. Een deel daarvan maakt een nieuw nest. De voortplanting gaat dus heel snel bij de diertjes. Een koningin legt de eitjes als het kwik rond de vijftien graden ligt. Dan duurt het een maand voor de larven zich echt ontwikkeld hebben. Maar het is nog maar de vraag of de hoornaars zich hier permanent vestigen. Zoals de naam al aangeeft komen deze insecten uit Azië. Daar is de temperatuur flink hoger dan bij ons. Het is daarom afwachten wat voor hen de temperatuurgrens is. Misschien vinden ze het hier te koud, en trekken ze terug naar het Zuiden. Al blijft een insect meestal ergens als hij er al jaren verblijft."
3. De Aziatische hoornaar wordt hier en daar 'terrorwesp' genoemd. Is dat terecht?
"Nee. Dat is hysterie. Een sensatieterm van de media. Want er is geen reden om hem zo te noemen. Voor paniek is geen reden als je een tegenkomt. Als je rustig blijft, is er niks aan de hand. Hij is bijvoorbeeld niet agressiever dan Europese hoornaren, wespen of bijen. En als ie prikt is dat te vergelijken met een wespensteek. Bovendien is de Aziatische hoornaar ook nog kleiner dan het Europese exemplaar. Dus aan zijn omvang kan hij de term 'terror' ook niet ontlenen."
4. Misschien komt de bijnaam omdat ie inheemse soorten eet?
"Het is een invasieve soort. Dat betekent dat ze zich buiten hun oorspronkelijke gebied hebben gevestigd. Er is een kans dat ze vervolgens inheemse soorten verdringen. Maar dat lijkt vooralsnog mee te vallen. Het is bijvoorbeeld nog niet zoals bij de Amerikaanse rivierkreeft. Die verspreidt zich op een schadelijke manier in de sloten van Friesland. Planten en andere organismen lijden er flink onder. Maar bij de Aziatische hoornaar zien we dat vooralsnog niet.
Impact onduidelijk
Hij eet andere insecten, zoals honingbijen. Maar dat is ook geen inheemse soort. Het kan wel vervelend zijn voor de imkers natuurlijk. Maar of dat nou een grote impact heeft op de biodiversiteit is nog onduidelijk. Dat moet uit onderzoek blijken. Over de Europese hoornaar hoor je dan weer geen wanklanken. Die komt wel veel voor in Nederland en eet net als zijn tropische neefje bijen, wespen, en andere insecten. Natuurlijke voedselinteractie noemen we dat.
Overigens kan het wel zijn dat de Aziatische hoornaar zelf nog weinig tot geen vijanden heeft hier. Dat komt omdat ie hier nog maar kort is. Zo kan hij zich sneller vermenigvuldigen. Maar normaliter lost de natuur dat zelf wel weer op. Dan weten predatoren ze te vinden en krijgt deze hoornaar een duidelijk plaatsje in het ecosysteem. Het reguleert zichzelf."
5. Waar kun je nesten van Aziatische hoornaren tegenkomen?
"Aziatische hoornaars maken twee nesten: een primair nest en een secundair nest. Het primaire nest kun je eigenlijk overal tegenkomen waar we nesten van onze inheemse soorten ook tegenkomen: in schuren, op zolders, in nestkastjes, en ga zo maar door. Het secundaire nest wordt meestal in bomen gemaakt, soms ook in struiken. De doorsnede is zo'n 70 centimeter. Ze zijn vaak goed beschut met bladeren, dus lastig te vinden voor vijanden."
Het nest van de Aziatische hoornaar in Jubbega© Provinsje Fryslân
Als je zo'n nest vindt, kun je hem invoeren bij waarneming.nl. Na contact met een vrijwilliger komt er iemand langs om het nest eraf te zagen.
Nest in de vriezer
Dat wordt in een vriezer gelegd. Dat is namelijk beter voor het milieu een meer humane dood voor de diertjes dan dat als je bestrijdingsmiddelen gebruikt. Maar voor paniek is geen reden als je een tegenkomt. Als je rustig blijft, is er niks aan de hand. De reputatie van de Aziatische hoornaar strookt dus niet met de werkelijkheid."